سفارش تبلیغ
صبا ویژن

نمایش تصویر در وضیعت عادی


 
قالب وبلاگ
کتاب مبانی و روش های تفسیری

محمد کاظم شاکر


لینک مستقیم
لینک کمکی
نقل قول:
فهرست مطالب

مقدمه
پیش‏گفتار
بخش اول: کلیات

درس اوّل: معناشناسى «تفسیر» و «تأویل»
1. مقدمه
2. «تفسیر» در لغت
3. کاربرد واژه‏ى «تفسیر» در قرآن کریم
4. «تفسیر» در اصطلاح
5. «تأویل» در لغت
6. کاربرد واژه‏ى «تأویل» در قرآن کریم
6ـ1ـ تأویل کلام = سرآغاز کلام
6ـ2ـ تأویل کلام = سرانجام کلام
6ـ3ـ تأویل فعل = سرآغاز فعل
6ـ4ـ تأویل فعل = سرانجام فعل
6ـ5ـ تأویل رؤیا = سرآغاز رؤیا
6ـ6ـ تأویل رؤیا = سرانجام رؤیا
7. تأویل از دیدگاه برخى صاحب نظران
7ـ1. نظریه‏ى ابن تیمیه در مورد تأویل
7ـ2. نظریه‏ى علاّمه طباطبایى در مورد تأویل
7ـ3. نظریه‏ى یکى از قرآن پژوهان معاصر در باب تأویل قرآن
8. تأویل در اصطلاح
1. تفسیر
2. تفسیر به رأى
3. تفسیر باطنى
4. حمل لفظ بر معناى مرجوح
9. رابطه‏ى منطقى بین تفسیر و تأویل
خلاصه و نتیجه
الف) پرسش‏هاى درس
ب) سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

درس دوم: اصطلاح‏شناسى مبانى و روش‏هاى تفسیرى
1. مقدمه
2. مبانى تفسیر قرآن
3. اصول تفسیر
4. قواعد تفسیر
5. روش‏ها، گرایش‏ها و سبک‏هاى تفسیرى
5-1. روش تفسیرى
5-2. گرایش تفسیرى
5-3. سبک‏هاى بیانى در تفاسیر
5-4. از مذاهب تفسیرى تا تفاسیر مذهبى
خلاصه و نتیجه
الف) پرسش‏هاى درس
ب) سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

درس سوم: نیاز به تفسیر
1. مقدمه
2. نیاز به تفسیر، ذاتى یا عَرَضى؟!
2ـ1. نیازهاى ذاتى
2ـ1ـ1. اجمال برخى از آیات
2ـ1ـ2. آیات متشابه
2ـ1ـ3. ذو وجوه بودن برخى آیات
الف ـ نمونه‏اى از ابهام در مرجع ضمیر
ب ـ نمونه‏اى از اختلاف در وجوه اعراب
ج ـ اختلاف در مستثنى منه
د ـ نمونه‏اى از اختلاف در تقدیر
2ـ1ـ4. ذو بطون بودن آیات قرآن
2ـ2. نیازهاى عَرَضى
2ـ2ـ1. گذشت زمان و پرده‏ى ابهام بر موقعیت‏هاى نزول
2ـ2ـ2. غُبار غربت بر چهره‏ى مفردات قرآن
2ـ2ـ3. ضعف ادبى مخاطبان
2ـ2ـ4. پرسش‏ها، شبهات و نیازهاى عصرى
3. دفع اشکال
خلاصه و نتیجه
الف) پرسش‏هاى درس
ب) سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

درس چهارم: جواز تفسیر
1. مقدمه
2. ادلّه‏ى موافقان جواز تفسیر اجتهادى
2 ـ 1. آیات مؤیّد تفسیر اجتهادى
2 ـ 2. روایات مؤید تفسیر اجتهادى
2ـ2ـ1. حدیث ثقلین
2ـ2ـ2. حدیث عرضِ اخبار به قرآن
2ـ2ـ3. جواز استنباط احکام شرعى از قرآن
2ـ2ـ4. ردّ متشابه به محکم
3. ادلّه‏ى مخالفان تفسیر اجتهادى
3ـ1. آیات مخالف با تفسیر اجتهادى
3ـ2. روایاتِ مخالف تفسیر اجتهادى
خلاصه و نتیجه
الف ـ پرسش‏هاى درس
ب ـ سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

درس پنجم: معیارهاى تفسیر معتبر
1. مقدمه
2. ضوابط سنجش تفاسیر
2ـ1. ارتباط منطقى و زبان شناختى با الفاظ
2ـ1ـ1. انواع ارتباط زبان شناختى بین الفاظ و تفسیر قرآن
الف) رابطه‏ى وضعى بین لفظ و معن
ب) رابطه‏ى مفهوم و مصداق
ج) رابطه‏ى لازم و ملزوم
د) رابطه‏ى مَثَل با مُمَثَّل
2ـ2. اعتبار منابع در تفسیر
2ـ2ـ1. معناى لغوى
2ـ2ـ2. قواعد ادبى
2ـ2ـ3. آیات قرآن
2ـ2ـ4. احادیث
الف) احادیث متواتر
ب) احادیث آحادِ همراه با قراین قطعى
ج) احادیث آحادى که مضمون آن‏ها با قراین قطعى تأیید نمى‏شود
2ـ2ـ5. عقل
2ـ2ـ6. اجماع
2ـ2ـ7. شهود عرفانى
خلاصه و نتیجه
الف) پرسش‏هاى درس
ب) سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق
بخش دوم: مبانى فهم قرآن

درس ششم: زبان قرآن
1. مقدمه
2. بیان اصطلاحات
2ـ1. زبان عرفى
2ـ2. زبان رمز
2ـ3. زبان سمبلیک
2ـ4. زبان ادبى
2ـ5. زبان علمى
2ـ6. زبان تمثیلى
3. ویژگى‏هاى زبان قرآن
3ـ1. زبان قرآن، زبان عرف خاص
3ـ2. زبان قرآن ؛ زبانى ترکیبى
3ـ3. زبان قرآن ؛ زبانى دو لایه
خلاصه و نتیجه
الف) پرسش‏هاى درس
ب) سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

درس هفتم: ظاهر و باطن قرآن و مبانى فهم آن
(قسمت اول: روایات ظاهر و باطن و معناشناسى اصطلاحات)
1. مقدمه
2. مرورى بر روایات ظاهر و باطن
3. فقه‏الحدیث روایات ظاهر و باطن
3ـ1. معناشناسى واژه‏ى حرف
3ـ2. معناشناسى ظاهر و باطن
3ـ3. معناشناسى حدّ و مَطْلَع
خلاصه و نتیجه
الف) پرسش‏هاى درس
ب) سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

درس هشتم: تفسیر باطن و مبانى فهم آن
(قسمت دوّم: روى‏کردهاى مختلف در مورد تفسیر باطن قرآن)
1. مقدمه
2. موضع‏گیرى در برابر روایات ظاهر و باطن
3. نظریه‏هاى مختلف در تفسیر ظاهر و باطن قرآن
3ـ1. دیدگاه وجود شناسانه (حقیقت‏گرا)
3ـ2. دیدگاه معنا شناسانه
3ـ2ـ1. تأویل قرآن (معناى متن)
3ـ2ـ2. مقصود اصلى خداوند
3ـ2ـ3. مدلول‏هاى مطابقى آیات
3ـ2ـ4. معناى کلى و مجرد از خصوصیات
3ـ2ـ5. مدلول‏هاى التزامى الفاظ
خلاصه و نتیجه
الف) پرسش‏هاى درس
ب) سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

درس نهم: فرآیند ظهور معانى از الفاظ قرآن
1. مقدمه
2. اقسام لفظ از نظر ظهور و خف
2ـ1ـ1. نمونه‏هایى از لفظ ظاهر در قرآن
2ـ1ـ2. تأویل پذیرىِ ظاهر
2ـ2ـ1. راه تشخیص ظاهر از نصّ
2ـ2ـ2. تأویل پذیرى نصّ
2ـ3ـ1. اقسام محکم
2ـ5ـ1. عوامل اجمال
2ـ5ـ2. حکم الفاظ مجمل
2ـ6ـ1. رابطه‏ى بین مجمل و متشابه و تفاوت آن دو
2ـ6ـ2. نظریات گوناگون در تفسیر متشابهات
مرحله‏ى اوّل: معناى وضعى
مرحله‏ى دوّم: معانى کاربردى
مرحله‏ى سوّم: سیاق
مرحله‏ى چهارم: هماهنگى با کل قرآن
الف) ظهور تصوّرى
ب) ظهور تصدیقى اول
ج) ظهور تصدیقى دوم
خلاصه و نتیجه
پرسش‏هاى درس
سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

درس دهم: عوامل مؤثّر در فهم قرآن
1. مقدمه
2. فهم قرآن در گرو «دانش» و «اندیشه»
2ـ1ـ دانش‏هاى لازم در فهم قرآن
2ـ1ـ1. شناخت زبان و فنون آن
2ـ1ـ2. شناخت خداوند به عنوان گوینده‏ى سخن
2ـ1ـ3. شناخت مخاطبان سخن
2ـ1ـ4. شناخت زمان و موقعیت هاى نزول
2ـ2. تدبّر در قرآن
2ـ2ـ1. شیوه‏ى تدبّر در قرآن
2ـ2ـ2. جایگاه قلب در فهم قرآن
سئوالات درس
پرسش‏هاى تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق
بخش سوم: 
تفسیر قرآن در عصر پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ، صحابه، تابعین و اهل بیت علیهم‏السلام

درس یازدهم : تفسیر پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله
1. مقدمه
2. نیاز مسلمانان عصر نزول به تفسیر قرآن
3. میزان تفسیر نبوى و اقسام آن
4. نمونه‏هایى از تفسیر نبوى
5. محدودیت‏هاى تفسیر نبوى و علل آن
6. خلاصه و نتیجه
پرسش‏هاى درس
سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

درس دوازدهم : تفسیر صحابه
1. مقدمه
2. صحابیانِ مفسِّر
2ـ1. امام على بن ابى طالب علیه‏السلام
2ـ1ـ1. آثار تفسیرى على بن ابى‏طالب علیه‏السلام
2ـ2. عبداللّه‏ بن عباس
2ـ1ـ1. آثار تفسیرى ابن عباس
1. صحیفه‏ى على بن ابى طلحه
2. «غریب القرآن» به تهذیب عطاء بن ابى رباح (م 114 ق)
3. مسائل نافع بن ازرق
4. تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس
2ـ2ـ2. اهم طرق روایى تفسیر ابن عباس
2ـ3. عبداللّه‏ بن مسعود
2ـ3ـ1. آثار تفسیرى ابن مسعود و طرق اسناد به وى
2ـ4. اُبَىّ بن کعب
2ـ4ـ1. آثار تفسیرى ابىّ بن کعب و طرق اسناد به وى
2ـ5. سایر مفسّران از صحابه
3. ویژگى‏ها و مشخصّات تفسیر صحابه
4. ارزش و اعتبار تفسیر صحابه
5. اسرائیلیات در تفسیر صحابه
5ـ1. عناصر اصلى نقل اسرائیلیات و اهداف آنها
خلاصه و نتیجه
پرسش‏هاى درس
سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

درس سیزدهم : تفسیر تابعین
1. مقدمه
2. مفسّران معروف در عصر تابعین
2ـ1. مجاهد بن جبر مکّى (21 ـ 104 ق)
2ـ2. سعید بن جُبَیر (45 ـ 95 ق)
2ـ3. عِکرمَة (25 ـ 105 ق)
2ـ4. عطاء بن ابى رباح (27 ـ 114 ق)
2ـ5. قَتادة بن دِعامة السَّدوسى (61 ـ 118 ق)
2ـ6. حسن بصرى (21 ـ 110 ق)
2ـ7. ابوالعالیة (... ـ 93 ق)
2ـ8. سدّى (... ـ 128 ق)
2ـ9. مسروق (... ـ 63 ق)
2ـ10. شعبى (20 ـ 104 ق)
2ـ11. ابراهیم نخعى (... ـ 96 ق)
2ـ12. زید بن اَسلم (... ـ 136 ق)
2ـ13. سعید بن مُسَیِّب (15 ـ 95 ق)
2ـ14. محمد بن کعب قُرَظى (40 ـ 118 ق)
3. ویژگى‏هاى تفسیر تابعین
3ـ1. جلوه‏ى گوهر اجتهاد در تفسیر تابعین
3ـ1ـ1. شاخصه‏هاى اجتهاد در تفسیر تابعین
الف ـ عرضه‏ى تفسیر مخالف با معناى ظاهرى متن
ب ـ مخالفت با تفسیر صحابه
ج ـ مخالفت با دیگر تابعین
3ـ2. اسرائیلیات در تفسیر تابعین
4. جهت‏گیرى‏هاى تفسیر تابعین
4ـ1. گرایش ادبى و لغوى
4ـ2. گرایش فقهى
4ـ3. گرایش اخلاقى
5. روش تفسیرى تابعین
6. ارزش و اعتبار تفسیر تابعین
خلاصه و نتیجه
پرسش‏هاى درس
سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

درس چهاردهم: تفسیر اهل‏بیت علیهم‏السلام 
(قسمت اول: مبانى، روش، ارزش)
1. مقدمه
2. اصول و مبانى تفسیر اهل‏بیت علیهم‏السلام
1ـ2. مبناى نخست : قرآن کتابى است که به زبان مردم نازل شده است
2ـ2. مبناى دوم : قرآن کلام خداست
3ـ2. مبناى سوّم : التزام به وحى بیانى
4ـ2. مبناى چهارم : یارى جستن از قواعد عقلى
5ـ2. مبناى پنجم : جاودانگى قرآن
3. روش شناسى تفسیر اهل بیت علیهم‏السلام
1ـ3. تفسیر قرآن با استناد به قواعد ادبى
2ـ3. تفسیر قرآن به قرآن
3ـ3. تفسیر قرآن با استناد به حدیث پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله
4ـ3. تفسیر قرآن با استفاده از قواعد عقلى
4. ارزش و اعتبار تفسیر اهل بیت علیهم‏السلام
خلاصه و نتیجه
پرسش‏هاى درس
سئوالات تحقیق

درس پانزدهم: تفسیر اهل‏بیت علیهم‏السلام 
(قسمت دوم: مرورى بر روایات تفسیرى)
1. مقدمه
2. اقسام روایات مأثور در تفسیر
2ـ1. روایات تفسیرى
2ـ2. روایات جرى و انطباق
2ـ3. روایات بطن
2ـ3ـ1. رابطه‏ى جرى و بطن
3. روایات «جرى» و «بطن» در بوته‏ى نقد
3ـ1. تطبیق صحیح و مقبول
3ـ1ـ1. بیان مصداق لفظ عام
3ـ1ـ2. بیان مصداق مطلق
3ـ1ـ3. تجرید معنا یا الغاى خصوصیت
3ـ2. تطبیق ناروا و مردود
3ـ2ـ1. جاعلانِ تطبیقاتِ نارو
3ـ2ـ2. نمونه‏هایى از تطبیقات باطل
3ـ2ـ3. اهداف حدیث سازان از جعل روایات تطبیق
خلاصه و نتیجه
پرسش‏هاى درس
سئوالات تحقیق
منابع جهت مطالعه و تحقیق

کتاب‏شناسى

[ جمعه 93/10/19 ] [ 9:35 صبح ] [ محمد کاظم شاکر ] [ نظرات () ]
          

.: :.

درباره نویسنده


محمد کاظم شاکر
دارای دکتـرا از دانشـگاه تریبت مدرس در رشته علوم قـرآن و حـدیث؛ استـاد تمـام دانشـگاه علامه طباطبائی؛ سردبیـر مجـله عـلمی - پـژوهشی کتـاب قیـم دانشگاه یــزد

شمار بازدیدها


بازدید امروز: 7
بازدید دیروز: 11
کل بازدیدها: 95216